به گزارش سفیرافلاک، یکی از تهدیدهای مهم زیست‌محیطی، فرسایش خاک است که تهدید جدی محسوب می‌شود، اگرچه دلایل زیادی در فرسایش خاک اثرگذار هستند اما بهره‌برداری بی‌اندازه از این مولفه می‌تواند عاملی اساسی در فرسایش خاک باشد که به دنبال آن مشکلاتی زیادی از جمله سیلاب رخ می‌دهد.

در واقع فرسایش خاک سبب می‌شود تا بر اثر بارندگی‌ها نیز گل و لای شسته شده از بارش باران به دلیل فرسایش خاک، از سمت بالادست به پائین دست رفته و مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد.

اگرچه میزان فرسایش خاک در کل کشور حدود ۱۶ تن در هکتار است اما این میزان در لرستان بسیار بالا بوده و میانگین فرسایش خاک در استان حدود ۲۵ تن در هر هکتار در طول یک سال است که به بحرانی جدی تبدیل شده که می‌طلبد متولیان و کارشناسان در راستای رفع این معضل اقدامات لازم را انجام دهند.

باتوجه به اهمیت و ضرورت حفظ خاک به عنوان مولفه اصلی در زندگی بشر، گفتگویی تفصیلی با احسان سهرابی معاون فنی منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان و کارشناس این حوزه انجام شده است.

علل ایجاد فرسایش خاک چیست و چه عواملی در این راستا دخیل هستند؟

علل فرسایش خاک بهره‌برداری بی‌رویه از طبیعت است، در طبیعت به صورت طبیعی پدیده خاک‌زایی را داریم و سالانه در هکتارهایی از اراضی مختلف این پدیده رخ می‌دهد.

زمانی که از طبیعت بیش از حد توان بهره‌برداری کنیم، میزان هدررفت خاک از خاک‌زایی پیش می‌گیرد و فرسایش رخ می‌دهد.

قطع درختان جنگلی، تخریب مراتع، وجود دام مازاد بر ظرفیت مراتع، شخم اراضی شیب‌دار، تبدیل اراضی جنگلی و مرتعی به کشاورزی کم‌بازده، جاده سازی و اجرای پروژه‌های عمرانی مانند معادن در دل طبیعت از علل اصلی فرسایش خاک محسوب می‌شود.

وقتی خاک دچار فرسایش شود، حاصلخیزی خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند در پوشش گیاهی و سایر فاکتورهای خاک موثر باشد.

میزان فرسایش خاک در استان لرستان چقدر بوده و چرا از میانگین کشوری بالاتر است؟

میانگین فرسایش خاک در استان ۲۵ تن در هر هکتار در طول سال است که از میانگین فرسایش کشوری که ۱۶ تن در هکتار در سال است، بیشتر بوده و علت اصلی بالا بودن فرسایش خاک در استان لرستان، توپوگرافی استان محسوب می‌شود.

بیشتر سطح استان که در قسمت میانی ناحیه رویشی زاگرس واقع شده است، کوهستانی بوده و دارای شیب بالایی است که شرایط را برای حرکت خاک از بالادست به سمت اراضی پائین دست و فرسایش خاک مهیا می‌کند.

برای جلوگیری از فرسایش خاک چه راهکارهایی باید انجام شود؟

برای جلوگیری از فرسایش باید نگاه را بالا برد تا بتوانیم حوزه‌های آبخیز را مدیریت کرد، حوزه آبخیز در واقع واحد مطالعاتی پروژه‌های حفاظت آب و خاک است که خود این یک اکوسیستم محسوب می‌شود که از اجزای زنده و غیرزنده تشکیل شده و عملکرد هریک از این اجزا بر دیگر اجزا تاثیرگذار است.

زمانی که هر یک از اجزای حوزه آبخیز نادیده گرفته شود، قطعاً خدشه‌ای در خروجی کل حوزه آبخیز ایجاد خواهد شد و فرسایش خاک رخ می‌دهد.

حفاظت از جنگل‌ها و مراتع اصلی‌ترین روش در حوزه جلوگیری از فرسایش خاک در حوزه آبخیز به حساب می‌آید، از همین رو این مهم باید مد نظر قرار گیرد.

آبخیزداری و آبخوان‌داری چقدر در زمینه کاهش فرسایش خاک موثر هستند؟

آبخیزداری در واقع علم، هنر، فن و تکنیک مدیریت سرزمین است که هدف از آن بهره‌برداری اصولی با تکیه بر منابع و پایه شامل آب و خاک است و برای اجرای صحیح آبخیزداری باید نگاه همه‌جنبه و سیستماتیک در آبخیز داشته باشیم به گونه‌ای که همه منابع موجود در آبخیز در نظر گرفته شود و از طریق ارتباط بین آنها بهترین نسخه را برای موارد بحرانی در نظر بگیریم.

باتوجه به اینکه لازم است قبل از هر مشکل اقدامات لازم برای وقوع آن صورت گیرد، از طریق مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز باید از هدررفت آب و خاک جلوگیری کرد و در آبخیزهای با شرایط بحرانی اقدام به عملیات مکانیکی، بیومکانیکی و بیولوژیکی کرد.

مهم‌ترین مضرات و خطرات فرسایش خاک چیست؟

خاک بستر اصلی تولید مواد غذایی برای جمعیت روزافزون کره زمین است و تمامی مواد غذایی مورد نیاز همه موجوات زنده از خاک تامین می‌شود.

برای تولید یک سانتیمتر خاک بین ۳۰۰ تا ۷۰۰ سال زمان نیاز است بنابراین فرسایش خاک باعث از بین رفتن خاک شده و تامین غذای مورد نیاز موجودات زنده را به مخاطره می‌اندازد.

حفظ خاک چگونه باید انجام شود و اینکه خاک خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

خاک یکی از منابع پایه برای حفظ حیات در روی کره زمین است و اصلی‌ترین مولفه در زنجیره غذایی محسوب می‌شود و اگر خاک نباشد هیچ ماده غذایی هم تولید نمی‌شود.

خاک خوب در واقع خاکی است که عمیق بوده و از افق‌های متفاوتی تشکیل شده باشد و دارای مواد آلی و معدنی کاملی باشد که در این صورت خاک دارای مرغوبیت است.

آیا وقتی فرسایش خاک رخ می‌دهد، امکان تولید مجدد خاک و احیا وجود دارد؟

وقتی فرسایش خاک رخ می‌دهد، لایه‌هایی از افق سطحی خاک و در واقع لایه‌ای از آن شسته و به پائین‌دست منتقل می‌شود و فرآیند خاک‌زایی هم از طرفی بسیار طولانی مدت است و در مقیاس زمان کنونی امکان تشکیل مجدد خاک وجود ندارد.

بنابراین لازم است که از خاک موجود با انجام راهکارهای مذکور حفاظت صورت گیرد تا بتوانیم با این اقدامات از روند افزایش فرسایش خاک جلوگیری نمائیم.

خشکسالی‌های اخیر چقدر در فرسایش خاک نقش داشتند؟

خشکسالی‌های اخیر چون در کم شدن پوشش گیاهی جنگلی و مرتعی تاثیرگذار هستند، بنابراین زمینه را برای ایجاد فرسایش خاک در بارندگی‌های بعدی فراهم می‌کند به‌طوری که وقتی خاک دچار فرسایش می‌شود لایه‌های آن و خاصیت و قابلیت اولیه را ندارد.

در این صورت بارندگی‌ها به جای اینکه به شاخ و برگ و بوته‌های گیاهان و پوشش گیاهی برخورد کند، به سطح خاک بدون پوشش گیاهی برخورد می‌کنند و نیروی موجود در قطرات باران صرف شکستن خاک‌دانه‌های خاک می‌شود و زمینه را برای فرسایش فراهم می‌کند.

آیا روند فرسایش خاک در استان رو به افزایش است؟

برای کنترل فرسایش خاک نیاز است که عملیات آبخیزداری در کل آبخیزهای استان اجرا شود که برای اجرای این برنامه، اعتبارات قابل توجهی نیاز دارد و در حال حاضر برای اجرای این کار راه درازی در پیش داریم.

علیرغم تلاش زیادی که در زمینه آبخیزداری در استان انجام شده ولی هنوز فرسایش در استان کننترل نشده است و یکی از بهترین اقدامات برای جلوگیری از فرسایش بیشتر، اجرای پروژه‌های آبخیزداری است.

آیا فرسایش خاک در وقوع سیلاب‌ها نقش دارند؟

فرسایش خاک، زمینه ساز وقوع سیلاب است چون وقتی خاک عمیق و خوب وجود داشته باشد، آب باران داخل خاک نفوذ پیدا می کند و به سفره‌های آب زیرزمین وصل می‌شود که ایجاد فرسایش خاک این امکان را می‌گیرد.

بنابراین یکی از دلایل وقوع سیلاب، فرسایش خاک است که می‌تواند خسارت‌هایی را به دنبال داشته باشد و زمانی که فرسایش خاک در منطقه‌ای رخ دهد شرایط برای وقوع سیلاب فراهم شده و به دنبال بارش باران خصوصاً بارش‌های نقطه‌ای این اتفاق رخ می‌دهد که لازم است برای جلوگیری از افزایش فرسایش خاک در استان تدابیر لازم در نظر گرفته شود.

انتهای خبر/