امین صفایی‌زاده مسئول ثبت و حریم آثار لرستان در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «سفیرافلاک» در رابطه با غارهای تاریخی خرم‌آباد اظهار داشت: «غار قمری» که یک مکان باستانی غنی به شمار می‌آید در شمال غربی دره خرم‌آباد و در انتهای جنوبی سفید کوه (در حاشیه غربی شهر خرم‌آباد) قرار دارد؛ این غار باستانی مربوط به دوران پارینه‌سنگی میانی، پارینه‌سنگی بالایی، نوسنگی، عصر برنز مس و سنگ، دوره‌های تاریخی و اسلامی است.

وی با بیان اینکه رسوبات پارینه‌سنگی میانی در غار قمری حاوی مصنوعات سنگی منسوب به صنعت موستریان است افزود: در این غار تاریخی تراشه‌ها و هسته‌های لوالوا، خراشنده‌های جانبی، نوک تیز و سنگ‌های آهکی وجود دارد. 

مسئول ثبت و حریم آثار لرستان عنوان کرد: احتمالاً غار قمری به عنوان یک اردوگاه پایه توسط شکارچیان و گردآورندگان پارینه‌سنگی میانی، نئاندرتال‌ها، مورد استفاده قرار گرفته باشد به همین جهت تخمین داده می‌شود که قدمت اولین سکونت آن به بین ۴۰ هزار تا ۸۰ هزار سال پیش برسد.

وی بیان کرد: در این پناهگاه صخره‌ای، ​​بقایای باستان‌شناسی مربوط به دوران پارینه‌سنگی جدید و فراپارینه‌سنگی از جمله مصنوعات سنگی و بقایای جانوری یافت شد که بر اساس پژوهش‌ها احتمال دارد  فرهنگ زارزیان از فرهنگ بارادوستیان سرچشمه گرفته باشد.

غار گنجی

صفایی‌زاده گفت: یکی از کلیدی‌ترین سکونتگاه‌های صخره‌ای که ما را به دوران «پارینه‌سنگی میانی» می‌برد، غار تاریخی گنجی است که در جنوب شرقی خرم‌آباد واقع شده است و شواهد خوبی در مورد شیوه زندگی انسان‌های ماقبل تاریخ به ما ارائه داده است.

وی تصریح کرد: کاوش‌ها نشان می‌دهد که شکارچیان پارینه سنگی میانی و گروه‌های گله‌دار ماقبل تاریخ بعدی از غار گنجی استفاده طولانی مدتی داشته‌اند.

مسئول ثبت و حریم آثار لرستان مجموعه سنگی کشف شده از لایه‌های پارینه‌سنگی میانی را متعلق به سنت موستری زاگرس دانست و اظهار داشت: مصنوعات سنگی  از جمله نوک تیز، خراشنده‌های همگرا و خراشنده‌های جانبی در این غار مشاهده شده است که عمدتاً از سنگریزه‌های محلی ساخته شده‌اند.

 وی افزود: بقایای جانورانی از قبیل گوزن قرمز، غزال، بز کوهی، گوسفند وحشی، گراز و گورخر در این پناهگاه صخره‌ای شناسایی شده که نشانگر این است که احتمالاً نئاندرتال‌ها، ساکنان انسان غار بوده‌اند و به شکار می‌پرداخته‌اند. 

صفایی‌زاده با بیان اینکه پس از سکونت در دوره پارینه‌سنگی میانی، غار گنجی تغییر قابل توجهی در عملکرد خود داشته است عنوان کرد: غار گنجی اواخر دوره مس و سنگ (هزاره چهارم پیش از میلاد) به صورت فصلی توسط گله‌داران احتمالاً به عنوان یک اردوگاه موقت و آغل دام - شواهدی از تغییر استراتژی‌های معیشتی مورد استفاده قرار می‌گرفت. 

وی بیان کرد: شواهد حاکی از این است که در اوایل عصر برنز (هزاره سوم پیش از میلاد) از این غار به عنوان یک محل دفن استفاده شده است به‌طوری‌که بیش از ۶۰ ظرف سفالی همراه با بقایای حداقل ۳۰ نفر در آن کشف شده است.

غار گیلواران

مسئول ثبت و حریم آثار لرستان گفت: غار کم عمق گیلوران در پشته‌های آهکی شمال غربی دره خرم‌آباد قرار دارد، کاوش بر روی این غار تاریخی در دو بخش انجام شده به‌طوری‌که نزدیک ورودی غار و در دامنه جلوی غار کاوش انجام گرفته است که در پی این کاوش‌ها بقایای فرهنگی پارینه‌سنگی قابل توجهی کشف شده است.

وی تصریح کرد: در این مجموعه ترانشه اصلی پنج افق یا سطح باستان‌شناسی می‌توان را آشکار کرد که شامل مواد باستان‌شناسی پارینه‌سنگی میانی، پارینه‌سنگی جدید، نوسنگی، مس و سنگ، عصر برنز، تاریخی و اسلامی است، همچنین در پائین‌ترین سطح، مجموعه‌ای از فرهنگ موستری که احتمالاً متعلق به نئاندرتال‌های این منطقه است، وجود دارد که تعداد قابل توجهی از نوک‌ها و تراشه‌های موستری ساخته شده با استفاده از تکنیک لووالوا مشاهده شده است.

غار کلدر

صفایی‌زاده اظهار داشت: غار تاریخی کلدر به عنوان یک مکان باستانی مهم در شمال غربی خرم‌آباد واقع شده است که شواهدی از سکونت از دوره پارینه‌سنگی میانی تا دوران اسلامی را در دل خود نهفته است.

وی با بیان اینکه توالی فرهنگی در غار کلدر شامل شواهدی از دوران پارینه‌سنگی میانی و بالایی، فراپارینه‌سنگی، نوسنگی، مس و سنگ، برنز و آهن و دوره‌های تاریخی و اسلامی است افزود: قدیمی‌ترین آثار سکونت انسان در این غار حداقل به ۶۰ هزار سال پیش بازمی‌گردد.

مسئول ثبت و حریم آثار لرستان عنوان کرد: در غار کلدر لایه‌ای تقریباً ۸۰ سانتی‌متری ضخیم حاوی مصنوعات سنگی موستری به همراه بقایای جانوری و گیاهی مرتبط مشاهده شده است که این ابزارها به نئاندرتال‌ها نسبت داده می‌شوند که به عنوان سازندگان صنعت موستری در منطقه زاگرس شناخته می‌شوند. 

وی بیان کرد: بقایای جانوری از لایه‌های پارینه‌سنگی غار کلدر نشان می‌دهد که استراتژی معیشتی ساکنان آن عمدتاً بز کوهی، گاو وحشی، گوزن قرمز و احتمالاً گوزن زرد بوده است. همچنین تجزیه و تحلیل زغال چوب نشان داده است که از چوب بادام و آلو به عنوان هیزم استفاده می‌شده است که نشانگر استفاده‌ گزینشی از پوشش گیاهی محلی توسط ساکنان ماقبل تاریخ غار است.

غار یافته

صفایی‌زاده یکی دیگر از غارهای باستانی خرم‌آباد را «یافته» دانست و گفت: این غار تاریخی در حدود ۱۳ کیلومتری غرب خرم‌آباد قرار دارد که در برگیرنده سه عنصر غار یافته، پناهگاه سنگی گچی و پناهگاه سنگی سرخ لیزه است.

وی بیان کرد: کاوش بر روی غار تاریخی یافته نشان داده است که این غار هزاران سال محل فعالیت شکارچی بوده است که از کاوش‌های آن می‌توان به مصنوعات سنگی و استخوانی، بقایای حیوانات شکار شده، زیورآلات ساخته شده از صدف و دندان، خاک سرخ قرمز و شواهدی از خاکستر و آتشدان اشاره کرد.

مسئول ثبت و حریم آثار لرستان گفت: محققان جهت تخمین قدمت سکونتگاه‌های انسانی در غار یافته ۲۶ قطعه زغال چوب را قدمت‌گذاری کردند که نشان می‌دهد انسان‌های پارینه سنگی جدید بین ۲۹ هزار تا ۳۹ هزار سال پیش در این غار سکونت داشته‌اند.

وی غار یافته را یکی از مهم‌ترین مکان‌های پارینه سنگی جدید در ایران دانست و تصریح کرد: این غار محل قدیمی‌ترین زیورآلات شناخته شده ساخته شده از دندان و صدف در کشور شناخته شده است، همچنین شواهدی از لباس در میان اولین جوامع انسان‌های مدرن در این غار وجود داشته است که تقریباً ۴۰ هزار سال پیش وارد منطقه زاگرس شده‌اند. 

پناهگاه سنگی گر ارجنه

صفایی‌زاده خاطرنشان کرد: پناهگاه سنگی گرارجنه که یکی از محوطه‌های مهم پارینه‌سنگی در دره خرم‌آباد محسوب می‌شود، در جنوب شرقی خرم‌آباد قرار دارد و دارای بقایای باستانی از دوره‌های پارینه‌سنگی میانی و پارینه‌سنگی بالایی است.

وی اظهار داشت: هنگام کاوش پناهگاه سنگی گرارجنه، بقایای باستانی از دوره پارینه‌سنگی میانی (فرهنگ موستری زاگرس) و دوره پارینه‌سنگی بالایی (برادوستیان) کشف شد و آثار سنگی این مکان عمدتاً از دیدگاه گونه‌شناسی معرفی شده‌اند و  ابزار برادوستیان به نام این مکان نامگذاری شده و ابزار ارجنه نامیده می‌شود.

مسئول ثبت و حریم آثار لرستان افزود: کاوش مجدد این محوطه تاریخی سبب شد تا بقایای بیشتری از هر دو دوره پارینه‌سنگی میانی و بالایی شناسایی شود. همچنین ابزارهایی از قبیل تیغه‌های موستری، درصد بالایی از خراشنده‌های جانبی از لایه‌های پارینه‌سنگی میانی و تیغه‌های کوچک روتوش شده به همراه تیغه‌های ارجنه از لایه‌های دوره پارینه‌سنگی بالایی در این پناهگاه وجود دارد. همچنین بقایای جانوری شامل گوزن کوچک و کوپرولیت‌های کفتار در طول کاوش بازیابی شده‌اند.

انتهای خبر/